Sažetak ▼

Rad nastoji da pruži prilog osnovama astropolitike kroz predstavljanje centralnih karakteristika svemira kao geografskog domena. S obzirom na aktuelne međunarodne trendove koji upućuju na sve aktivniju ulogu država i privatnih kompanija u pravcu utilizacije svemira, razumevanje mogućnosti i ograničenja koje svemirsko okruženje postavlja pred ljudsko delanje predstavlja osnovu za sistematičnu analizu međunarodne politike u svemiru. Polazeći od pretpostavke da se svemir može posmatrati kao geografski domen, nalik kopnu moru ili vazduhu, u radu se prikazuju ključne fizičke karakteristike svemirskog prostranstva i centralna problemska polja društvenog konstituisanja svemirskog prostranstva, koja se potom smeštaju u kontekst geopolitičke misli. Rad je podeljen na tri celine gde prva celina pruža kratak istorijat astropolitičke misli, druga predstavlja svemir kao geografski domen kroz utvrđivanje fizičkih i društvenih svojstava svemirskog okruženja, dok se u trećoj celini svemirsko okruženje posmatra kroz „ekološku trijadu” Harolda i Margaret Spraut i okvir „prilika i voljnosti” Harvija Stara u svrhu pružanja objašnjenja načina na koji fizička i društvena svojstva svemira utiču na međunarodnu politiku. Autor zaključuje da s obzirom na to da će svemir predstavljati sve značajniji prostor u budućnosti, akademsko izučavanje međunarodnih odnosa u svemiru biće sve aktuelnije i relevantnije i zahtevaće poznavanje osnova astropolitike i svemira kao geografskog domena.

Sažetak ▼

Rad razmatra proces transformacije svemira u ratni domen u 21. veku. Tokom Hladnog rata svemir je bio mesto razumevanja i miroljubivog takmičenja između supersila. Militarizacija je postojala od početka kosmičke ere, isključujući naoružavanje svemira sve do početka 21. veka. Nepostojanje međunarodnog režima koji bi sprečio naoružavanje svemira i tehnološki napredak otvaraju nove mogućnosti državama u njihovoj težnji za uvećanjem moći. Teorijsku paradigmu čini realistička perspektiva da su međunarodne institucije odraz minimalnog konsenzusa najmoćnijih država i mehanizam umanjivanja njihovih troškova. Svemir je samo jedna od arena ratovanja, ali sve važnija s obzirom da svakodnevni život, infrastruktura i komunikacija počivaju na svemirskim objektima. Uspešno testirano antisatelitsko oružje otvara nova pitanja odbrane ranjivih svemirskih instalacija od napada protivnika. Prognostička teza autora se odnosi na novu trku u svemirskom naoružanju i pitanje momenta kada će laseri, plazma oružje, kinetičko bombardovanje i drugi tipovi svemirskog oružja ugledati svetlost dana. Strateški balans će ostati netaknut sve dok se ne izume superiorno svemirsko sposobno da neutrališe postojeće ofanzivne kapacitete država i izbriše sposobnost za drugi udar. Autor zaključuje da međunarodne institucije ne mogu ograničiti ambicije država u osvajanju svemira jer one ne žele da se odreknu tog potencijala, da je svemir nesumnjivo postao nova arena ratovanja, ali i da je ograničeni svemirski rat malo verovatan.

Sažetak ▼

Rad analizira evropsku svemirsku politiku povodom svemirskih energenata iz ugla geoekonomskog pristupa. U okolnostima kada pesimistične prognoze u vezi sa postojećim energetskim rezervama na Zemlji imaju za posledicu okretanje zainteresovanih aktera ka kosmičkim rešenjima, Mesec, asteroidi i druga nebeska tela koja poseduju veliki i još uvek nedovoljno istražen energetski potencijal postaju predmet strateškog interesa. Zbog toga autorka evropski svemirski program posmatra kao geoekonomski projekat, odnosno zastupa stanovište da geoekonomija čini osnovu evropske svemirske politike. Cilj rada je mapiranje ključnih geoekonomskih karakteristika evropske svemirske politike na primeru svemirskih energenata. U analitičkom smislu, predmet rada omeđen je konceptom geoekonomije, odnosno identifikovanjem njegovih ključnih karakteristika i geoekonomskih pristupa koji državama stoje na raspolaganju u potrazi za svemirskim energentima. U metodološkom smislu, definisani istraživački cilj postignut je pregledom literature i zvaničnih izveštaja i analizom sadržaja ključnih evropskih strateških dokumenata iz domena svemirske politike. Autorka zaključuje da evropski svemirski program na primeru svemirskih energenata predstavlja jedan od najboljih primera materijalizacije geoekonomije u praksi.

Sažetak ▼

Autor u radu polazi od činjenice da su međunarodni propisi koji uređuju aktivnosti u svemiru doneti u vreme kada nije bilo zamislivo da će privatna preduzeća privredno eskploatisati resurse svemira. Autor zaključuje stoga da je komercijalizacija svemira donela nove izazove za međunarodno pravo, pored tradicionalnih problema demarkacije i militarizacije. Osnovna teza je da privredna eksploatacija nije u neskladu sa ciljevima Ugovora o svemiru, jer može da donese nesumnjive koristi po čovečanstvo. Međutim, autor smatra da vlasnička prava nisu moguća u sadašnjem pravnom okviru. Stoga je mišljenje autora da je neophodno reformisati pravni okvir, po mogućstvu izmenama Ugovora o svemiru, iako je verovatnije da će do toga doći kroz neformalne standarde koji bi sprečili potpuni haos slobode eksploatacije svemira. Autor zaključuje da održivi pravac razvoja komercijalizacije svemira treba da ide u pravcu ohrabrivanja na međunarodnom nivou regulisane preduzetničke inicijative, koja ne isključuje mogućnost pristupa svemirskim resursima za sve države. U radu se ističe kako je međunarodnopravna teorija podeljena na pristalice i protivnike tumačenja koja dozvoljavaju slobodu privređivanja i vlasništvo nad resursima svemira, dok su države većinski sklone da prihvate slobodu privređivanja, uz granice vezane za interese celog čovečanstva i zaštite životne sredine. Istovremeno, sa izuzetkom država koje jednostrano unutrašnjim zakonodavstvom predviđaju takvu mogućnost, one se protive vlasničkim pravima, jer tumače zabranu prisvajanja svemira u apsolutnom smislu.

Sažetak ▼

Rad predstavlja pokušaj da se, sa pozicija kritičke teorije međunarodnih odnosa i kritičke geopolitike, sagledaju aktuelne i potencijalne društvene prakse uokvirene svemirskom politikom (astropolitikom) kao deo nastojanja da se pronađe odgovor na pitanje šta treba da bude svrha kolektivnog ljudskog delovanja u svemiru, kako bi se dugoročno osigurao međuzvezdani procvat civilizacije umesto otvaranja novih područja za imperijalno delovanje. Autor daje šire određenje svemirske politike kao kompleksa društvenih i institucionalnih praksi povezanih sa odlučivanjem o javnim pitanjima koja se tiču osmišljavanja i sprovođenja nacionalnih, transnacionalnih i međunarodnih programa istraživanja i ovladavanja astroprostorom. Polazna pretpostavka je da postoji niz moralno problematičnih čvorišta svemirske politike, koja bi mogla da nastanu kao ishod primene utilitarnog kalkulusa instrumentalizovanog za očuvanje neoliberalnog kontinuuma eksploatacije prirodnih resursa, proizvodnje i svetske trgovine u doba poznog kapitalizma. U središte analize stavljene su tačke sudara utilitarnog kalkulusa, otelotvorenog u korporativnim inovativnim poduhvatima i tehnološkim dostignućima, i koncepata zajedničkih dobara čovečanstva, imperativa odgovornosti, svemirske održivosti i međuzvezdanog procvata. Autor zaključuje da je štetne dugoročne ili trajne posledice eventualnog razvoja svemirskog imperijalizma, u vidu praktično-političke upotrebe naučnog i tehnološkog znanja radi ostvarenja nacionalnih ili korporativnih interesa na štetu marginalizovanih delova planetarne populacije, moguće sprečiti jedino intelektualnim i političko-praktičnim odbacivanjem antropocentrizma u korist ideje o međuzvezdanom procvatu.

Sažetak ▼

Rad predstavlja pokušaj geopolitičke kontekstualizacije i real-političkog čitanja strip-stvaralaštva Alehandra Žodorovskog. U fokusu analize nalazi se tzv. Žodoverzum – segment njegovog stripovskog opusa u koji ulaze tri velike naučnofantastične sage – Inkal, Kasta Metabarona i Tehnooci. Ova dela, koja žanrovski možemo odrediti kao „svemirske opere”, slikovito dočaravaju futurističku viziju jedne od mogućih kosmičkih budućnosti čovečanstva. Cilj rada je da u pomenutom fiktivnom univerzumu mapira one motive koji inspiraciju crpe iz tradicije klasične geopolitike, odnosno prakse političkog realizma. Autorova polazna pretpostavka je da je Žodoverzum osmišljen tako da funkcioniše kao (popularno-kulturni) odraz ovozemaljskih geopolitičkih principa u ogledalu kosmosa, te da stoga viđenje astropolitike u delima Alehandra Žodorovskog nije ništa drugo do preslikavanje real-politike na beskrajni prostor izvan Zemljine orbite. Da bi potvrdio ovu pretpostavku, autor kao ključ za odgonetanje tajni Žodoverzuma koristi geopolitičke i astropolitičke koncepte Karla Šmita i Evereta Dolmana. U tu svrhu biće upotrebljen Šmitov koncept nomosa zemlje, kao i učenje o tehnološkom determinizmu prisutno kod oba teoretičara. Primenom ovih koncepata na navedena ostvarenja, autor će pokušati da dokaže kako ideje klasične geopolitike imaju svoje parnjake u kosmičkim fantazmima pomenutog velikana devete umetnosti.