Sažetak ▼

Međuzavisnost u globalizovanom svetu podrazumeva upravljanje procesima u mnogim oblastima koje se regulišu na međunarodnom nivou – to je mesto koje su tokom veka svog postojanja zauzele međunarodne vladine organizacije. Njihov rad i uspešnost je uzročno posledično povezan za nadležnostima i procesima odlučivanja, ali i sa širinom i agilnosti država članica. To je razlog zbog koga veliki broj međunarodnih organizacija ne poznaje mogućnosti istupanja i isključenja iz članstva. Proces istupanja iz Evropske unije kao nadnacionalne međunarodne organizacije jedinstven je u svetu međunarodnog organizovanja. Imajući u vidu da je Ugovor iz Lisabona prvi osnivački ugovor koji u članu 50. spominje institut istupanja, ta mogućnost bila je predmet brojnih teorijskih debata. Sporazum o istupanju UK iz EU označio je početak novih pregovora o budućim odnosima Ujedinjenog Kraljevstva i Unije koji su rezultirali Sporazumom o trgovini i saradnji. Rad analizira tri insitucionalna aspekta procesa istupanja. Prvo, sama procedura koju predviđa član 50. Ugovora je, u poređenju sa tipičnim međunarodnim organizacijama, dodatno institucionalizovana, a slučaj Ujedinjenog Kraljevstva dodatno determinisan njegovim političkim sistemom. Drugo, pregovori o istupanju završeni su potpisivanjem Sporazuma koji je uspostavio standarde za potencijalna buduća istupanja, a čije institucionalne aspekte u pogledu rešavanja sporova ovaj rad ispituje. Treće, rad analizira institucionalne aspekte Sporazuma o trgovini i saradnji koji uspostavlja novu formu pridruživanja kao legalistički okvir za buduće odnose države koja istupa i Evropske unije. Autori koriste uporednu metodu prilikom utvrđivanja isntitucionalnih osobenosti prethodno pomenutih sporazuma.

Sažetak ▼

Sve oštrije rivalstvo SAD i Kine postaje glavni element savremenih međunarodnih odnosa, a hoće li među dvema svetskim silama doći do rata – pitanje je svih pitanja. Američki politikolog Grejem Elison (Graham T. Allison) formulisao je i na američko-kinesko rivalstvo primenio koncept Tukididove zamke – strukturnog stresa prouzrokovanog pretnjom „rastuće“ sile da smeni „vladajuću“, koji u najvećem broju istorijskih slučajeva rezultira ratom. Osnovnu slabost Elisonovog koncepta autor vidi u neorealističkom favorizovanju strukturnog činioca promene u raspodeli moći među akterima, nauštrb procesnog činioca njihove revizionističke ili status quo orijentacije, pri čemu Elison neutemeljeno pretpostavlja status quo orijentaciju „vladajuće“ sile. Polazeći od neoklasičnog realizma autor koriguje koncept Tukididove zamke, ukazujući na to da je revizionizam jednog ili oba rivala „uhvaćenih“ u nju činilac koji odlučujuće doprinosi izbijanju rata, pri čemu kao naročito opasan oblik revizionizma izdvaja hegemonizam. Slučaj kada „vladajuća“ sila posegne za hegemonizmom autor naziva obrnutom Tukididovom zamkom. Osnovna teza ovog rada je da je između SAD i Kine danas na delu obrnuta Tukididova zamka, usled nastojanja SAD da nametnu hegemoniju Kini i ostatku međunarodnog sistema. Reinterpretacijom Elisonovih studija istorijskih slučajeva Tukididove zamke pomoću neoklasičnog realizma, i uz uvođenje pojma obrnute Tukididove zamke, autor formuliše i nove preporuke za sprečavanje američko-kineskog sukoba u budućnosti.

Sažetak ▼

Od početka otvorenog vojnog napada Rusije na Ukrajinu februara 2022. godine, Evropska unija uvela je trinaest novih paketa ekonomskih sankcija Rusiji. Povrh toga, i pored direktne ekonomske pomoći Kijevu, Brisel i niz država članica povele su politiku slanja vojne pomoći u različitim oblicima, uglavnom u skladu sa sopstvenim procenama bezbednosnih interesa i raspoloživih mogućnosti. EU je oformila misiju za vojnu pomoć (EUMAM Ukrajina) i deo postojećih programa, poput Evropskog mirovnog instrumenta, počela da koristi u svrhu vojnog opremanja ukrajinske vojske. Pored toga, percepcija Rusije kao dugoročne pretnje sve više utiče na nove planove u domenu vojne industrije i budućeg naoružavanja. U ovom radu želimo da analiziramo kakvo je sadejstvo ovih koraka koje čini EU, i koje države-članice čine samostalno ili (i) u sadejstvu kroz NATO kao dominantni vojni savez na evropskom tlu. Naša argumentacija je da praksa ove vojne krize pokazuje da države članice u zanemarljivo maloj meri teže da koriste Zajedničku bezbednosnu i odbrambenu politiku (ZBOP) kao okvir svog delovanja, da ga dugoročno jačaju i izgrađuju, već teže da koriste ili bilateralne veze – prema Ukrajini i međusobno, ili postojeći okvir NATO-a. Ova argumentacija potvrđuje postulate novog međuvladinog pristupa u izučavanju ZBOP-a. U političkoj praksi međuvladin princip ostaje dominantan u domenu ZBOP-a, i pokazuje da tekuća praksa efektivno nije usmerena ka jačanju ZBOP-a niti daje novi sinergetski efekat i da, relativno, u širem odnosu snaga EU gubi u odnosu na postojeće veze unutar NATO pakta i nove fleksibilne forme bilateralne i multilateralne saradnje svojih država članica, izvan ZBOP-a.

Sažetak ▼

Kontinuirana eksploatacija prirodnih resursa unutar nacionalnih granica jedne države, naročito onih namenjenih proizvodnji energije (nafta, gas, ugalј), neizostavno povlači niz pitanja u kontekstu održavanja političke, ekonomske i socijalne stabilnosti. Posmatrano kroz paradigmu teorijskih postavki političke ekologije, benefiti koji se ostvaruju preradom i distribucijom prirodnih resursa uglavnom se dovode u vezu sa efikasnošću čitavog državnog i društvenog sistema, a time i bezbednosti na unutrašnjem i spolјašnjem nivou. Stoga cilј ovog rada jeste deskriptivna analiza uloge prirodnih resursa u narušavanju odnosa Venecuele i Gvajane, tj. teritorijalnog spora oko regiona Esekibo koji ima potencijal da ugrozi regionalnu bezbednost. Zbog složenosti proučavanja istorijskog procesa „sazrevanja“ ovih država i postizanja obostrano prihvatlјivog teritorijalnog razgraničenja na kopnu i moru, u radu je primenjena tehnika analize sadržaja, istorijsko-komparativna analiza i tehnika analize narativa. Na osnovu rezultata istraživanja može se zaklјučiti da trenutne političke i bezbednosne tenzije oko rešenja statusa regiona Esekibo, koji obiluje prirodnim resursima, nemaju kapacitet prerastanja u ozbilјnije konflikte. Stanje nacionalne bezbednosti Venecuele već duži niz godina nije zadovolјavajuće, uklјučujući i delimičnu spolјnopolitičku izolaciju, dok, s druge strane, vodeće zapadne države (SAD, Velika Britanija) pružaju značajnu podršku teritorijalnoj celovitosti.

Sažetak ▼

Globalni gradovi postaju sve uticajniji akteri međunarodnih odnosa u XXI veku. Zato i ovaj rad kao primarnu jedinicu analize uzima – grad – koji, iako se tradicionalno smatra državnim akterom, danas razvija autonomne inicijative koje prevazilaze unutrašnje granice i ostvaruju globalni domet. Cilj je da se ispitaju potencijal i resursi globalnih gradova za samostalno učešće u međunarodnim odnosima i time proceni njihova uloga u spoljnoj politici. Da bi se objasnio ovaj proces koristi se koncept akterstva. Akterstvo, kao karakter grada, detaljnije je razmatran na primeru Sao Paola, primenom Duranovog četvorodimenzionalnog modela čiji su kriterijumi vlast, mogućnosti, autonomija i prisustvo, u potrazi za odgovorom na glavno istraživačko pitanje – može li se govoriti o Sao Paolu kao akteru u međunarodnim odnosima? Analiza studije slučaja biće zasnovana na opsežnom pregledu primarnih i sekundarnih izvora podataka iz zvaničnih dokumenta opštine grada i gradske kancelarije za spoljne poslove, medijskih izveštaja, naučnih publikacija i radova na temu međunarodnih angažovanja grada. Zaključak je da se u međunarodnoj delatnosti Sao Paola ostvaruje svaka od ovih karakteristika. Namera je da se obogati postojeća literatura proširenjem geografskog obima proučavanja međunarodnog aktivizma gradova, uz pomeranje fokusa akademske javnosti od evrocentričnog diskursa. Rad usvaja višejezični pristup u potrazi za informacijama na španskom i portugalskom jeziku o ulozi gradova u međunarodnim odnosima, u nastojanju da doprinese inkluzivnijoj akademskoj debati i popuni praznine koje se nalaze u literaturi na engleskom jeziku.