KRITIČKA TEORIJA MEĐUNARODNIH ODNOSA NA POČETKU 21. VEKA

DABIĆ Dragana (Istraživač‐pripravnik u Institutu za međunarodnu politiku i privredu, Beograd), ddabic@diplomacy.bg.ac.rs

Rad razmatra savremene tokove kritičke teorije međunarodnih odnosa koja analizom globalnih odnosa moći skreće pažnju na različitu sposobnost aktera da utiču na sopstvene političke i ekonomske okolnosti. Autorka prikazuje kako je tekla evolucija kritičke teorije u proučavanju međunarodnih odnosa – od radikalno kritičkih stanovišta njenog utemeljivača Roberta Koksa, pa do naglašeno normativnog usmerenja Jirgena Habermasa. Dovodeći u pitanje „neminovnost” postojećeg svetskog poretka, na kojoj insistiraju realisti, kao i prihvatljivost dominantnih obrazaca i praksi ispoljavanja moći u svetskoj politici, predstavnici ovog teorijskog usmerenja nude alternativne vizije uređenja globalnih odnosa. Rad predstavlja analitička oruđa razvijena u okviru kritičke teorije uz čiju pomoć se mogu identifikovati uloga i značaj, kako ideja (teorija), tako i praksi (političke akcije) u stvaranju i održanju struktura svetskog poretka. Autorka zaključuje da je kritička teorija uprkos brojnim kritikama relevantna za izučavanje međunarodnih odnosa, jer na dijametralno suprotan način u odnosu na tradicionalne škole mišljenja u međunarodnim odnosima pristupa fenomenu moći. Njen doprinos disciplini međunarodnih odnosa ogleda se u otvaranju (i politizaciji) pitanja koja predstavnici tradicionalnih teorijskih struja uzimaju kao datost ili im iz različitih razloga ne pridaju dovoljnu važnost.

Ključne reči: kritička teorija međunarodnih odnosa, Jirgen Habermas, kosmopolitska etika, transnacionalna demokratija, Evropska unija, kriza kapitalizma, tehnokratsko upravljanje