NESVRSTANI I NUKLEARNO RAZORUŽANJE U XXI VEKU

T. KOSTIĆ Marina (Institut za međunarodnu politiku i privredu, Beograd), marina@diplomacy.bg.ac.rs

Predmet ovog rada je da istraži politiku i ulogu Pokreta nesvrstanih zemalja (PNZ) po pitanju nuklearnog razoružanja u 21. veku. Nuklearno razoružanje nastavlja da bude najviši prioritet PNZ zbog čega zaslužuje posebno mesto u analizi delovanja PNZ u savremenim međunarodnim odnosima. Ova politika i uloga su međutim i u novom veku oblikovani donošenjem i izražavanjem načelnih stavova o neophodnosti nuklearnog razoružanja sa veoma malo postignutih rezultata, nekad i među sopstvenim članstvom. Kroz analizu sadržaja i komparaciju dokumenata PNZ donešenih na samitima Pokreta ili u okviru multilateralnih foruma koji se bave pitanjima razoružanja i međunarodne bezbednosti, kao i sekundarnih izvora koja se bave pitanjem razoružanja i Pokretom nesvrstanih autorka zaključuje da je uloga nesvrstanih u polju nuklearnog razoružanja pre svega u održavanju ovog pitanja visoko na međunarodnoj agendi i kao vida kontrabalansa zahtevima nuklearnih sila za neproliferacijom nuklearnog naoružanja. Ova uloga međutim slabi iz najmanje šest razloga: značaja koje pojedine države članice PNZ pridaju nuklearnom naoružanju, njihovim odbijanjem da pristupe ili u potpunosti ispune univerzalne i regionalne instrumentime nuklearnog razoružanja, (zlo)upotrebom PNZ kao sredstva ostvarivanja pojedinačnih interesa država članica za promocisanje pitanja koju nemaju značajniju podršku ostalih država članica Pokreta, izostankom bilo kakve mere PNZ koja bi osudila ili sankcionisala ovakvo ponašanje unutar Pokreta, dok se one stalno ponavljaju prema drugim državama poput Izraela i SAD, neujednačene „prozivke“ pojedinačnih NWS država koje poseduju nuklearno naoružanjeza nepoštovanje načela i mera razoružanja i nepostojanja adekvatnih mehanizama, ali i namere PNZ da aktivnije učestvuje u rešavanju postojećih kriza u vezi sa razoružanjem i neproliferacijom.

Ključne reči: Pokret nesvrstanih, razoružanje, neproliferacija, miroljubiva upotreba nuklearne energije, Zone slobodne od nukearnog naoružanja